Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, trong dài hạn, thị trường bán lẻ Việt Nam còn được thúc đẩy bởi các yếu tố khác khi là một nước có dân số gần 100 triệu dân, được xếp vào nhóm các quốc gia phát triển tầng lớp trung lưu mạnh nhất thập niên và trở thành một điểm đến hấp dẫn của nhiều nhà đầu tư nước ngoài. Minh chứng là theo số liệu thống kê được Bộ Công Thương đưa ra cho thấy, ngành bán lẻ Việt Nam hiện có quy mô thị trường 142 tỷ USD, dự báo sẽ tăng lên 350 tỷ USD vào năm 2025, đóng góp 59% GDP cả nước.

Kết quả khảo sát doanh nghiệp bán lẻ do Công ty CP Báo cáo đánh giá Việt Nam (Vietnam Report) công bố mới đây cũng chỉ rõ, có đến 53,8% đơn vị  bán lẻ đã đạt hiệu quả kinh doanh bằng và vượt mức trước đại dịch COVID-19. Dựa trên đà phục hồi này, cùng với những lợi thế của Việt Nam so với các nước trong khu vực. Và có đến 91,7% số doanh nghiệp cho rằng, triển vọng kinh doanh của toàn ngành bán lẻ năm 2022 sẽ khả quan hơn so với cùng kỳ các năm trước đó.

Sau 2 năm đại dịch, xu hướng tiêu dùng của khách hàng thay đổi khá rõ nét. Các siêu thị mini, cửa hàng tiện lợi nơi có sản phẩm đảm bảo chất lượng và giá cả hàng hóa phù hợp, cùng nhiều chương trình khuyến mại hấp dẫn ngày càng được ưa chuộng và trở thành điểm đến mua sắm yêu thích của người tiêu dùng. Giám đốc Đối ngoại hệ thống siêu thị MM Mega Market Việt Nam (MM) Trần Kim Nga đánh giá, thực tế Việt Nam vẫn là một thị trường bán lẻ đầy tiềm năng, được xếp vào nhóm các quốc gia phát triển tầng lớp trung lưu mạnh và tốc độ đô thị hóa nhanh. Đây là một thị trường triển vọng và đầy tính cạnh tranh, là cuộc đua của những “ông lớn” của ngành này trong những năm tới.

Trong sự phát triển sôi động của thị trường bán lẻ hiện nay, phía sau đó là một cuộc chiến cạnh tranh khá khốc liệt mà ở đó các doanh nghiệp lớn sẽ giành được nhiều thị phần hơn nhờ khả năng thương lượng mạnh mẽ với các nhà cung cấp, cho phép họ giảm thiểu tác động của giá vốn tăng cao và từ đó đưa ra được nhiều chiết khấu hơn để hỗ trợ khách hàng trong bối cảnh áp lực lạm phát.

Theo đánh giá của các chuyên gia, trong dài hạn, thị trường bán lẻ Việt Nam còn được thúc đẩy mạnh mẽ. Bài toán đặt ra ở đây là khi các doanh nghiệp “ngoại” nhìn thấy tiềm năng của thị trường bán lẻ Việt Nam, thì các doanh nghiệp “nội” thấy sao? Cần phải làm gì và làm như thế nào? 

Ở cương vị quản lý nhà nước, ông Bùi Tá Hoàng Vũ, Giám đốc Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh cho rằng, các doanh nghiệp bán lẻ nội cũng cần phải thay đổi để giữ thế trên sân nhà, tái cơ cấu và gia tăng sự hiện diện ở phân khúc cửa hàng. Sự thay đổi trong hành vi của người tiêu dùng, trong phương thức mua sắm, đã đặt ra cho các nhà bán lẻ trong nước là làm sao tổ chức lại để giữ được thị phần, giữ được lợi thế đang có. Nếu không thay đổi vị thế này sẽ trao cho các đơn vị khác. Ngoài ra, muốn cạnh tranh hiệu quả trong tình hình mới, nhà bán lẻ cần làm ngay một số vấn đề: Thứ nhất, xem vai trò của người lao động là yếu tố quan trọng, góp phần tăng trưởng trong thời gian tới. Thứ hai, nhà bán lẻ không chuyển đổi số, không ứng dụng công nghệ thông tin thông qua phương thức thương mại điện tử sẽ mất lợi thế rất lớn.

Bên cạnh những kênh truyền thống, đơn vị bán lẻ phải gia tăng hoạt động này với một hệ thống data dữ liệu, một hệ thống khách hàng đã xây dựng xuyên suốt trong thời gian qua. Đồng thời phải đầu tư logistics để chủ động nguồn hàng, giảm chi phí và tối ưu hóa các hoạt động, tăng sức cạnh tranh.

Chia sẻ về vấn đề này, chuyên gia Vũ Vĩnh Phú, nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội, nguyên phó Giám đốc sở Thương Mại Hà Nội cũng cho rằng, hiện nay hệ thống siêu thị và trung tâm thương mại của doanh nghiệp FDI chiếm gần 50% thị phần kênh bán lẻ hiện đại. Để nâng cao vị thế của doanh nghiệp “nội”, không còn con đường nào khác là đầu tư cho ngành bán lẻ trong nước mạnh lên thông qua những quy định phù hợp. Tạo cho doanh nghiệp “nội” cơ hội tiếp cận nguồn vốn và mặt bằng kinh doanh cũng như tạo lập sự minh bạch, bình đẳng về môi trường kinh doanh. Tăng cường mối liên kết giữa nhà sản xuất và kênh phân phối. 

Theo Hiệp hội các Nhà bán lẻ Việt Nam, mặc dù thị trường bán lẻ tại Việt Nam đã có sự tham gia của nhiều nhà đầu tư nước ngoài, nhưng các doanh nghiệp nắm giữ thị phần chủ yếu vẫn là những thương hiệu nội địa của các doanh nghiệp như: Masan, Thế giới di động, Điện máy xanh… Tuy nhiên để giữ được thị phần như hiện nay các doanh nghiệp nội địa cần tận dụng khai thác lợi thế của mình. Cập nhật nhanh nhạy ứng dụng thương mại điện tử, khai thác sâu các kênh bán hàng trực tuyến, tích hợp đa kênh phương tiện trong thương mại điện tử... Cùng với đó, các hệ thống bán lẻ cần chủ động kết nối với các nhà sản xuất và nhà cung cấp bảo đảm nguồn hàng về lượng và chất. Tết Nguyên đán đã cận kề, nếu tính theo thời điểm bắt đầu mua sắm tết thì chỉ còn khoảng gần một tháng. Chính vì vậy, ngoài chất lượng hàng hoá, vệ sinh an toàn thực phẩm thì công tác quản lý giá trên thị trường  bán lẻ nhất là giá những mặt hàng thiết yếu là rất quan trọng.

Ngành sản xuất Việt Nam, đặc biệt là những ngành sản xuất nông sản, thực phẩm phải đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất và nâng chất lượng hàng hóa lên một tầm cao hơn. Các doanh nghiệp bán lẻ trong nước muốn cạnh tranh cần phải chú trọng nhiều hơn vào việc đào tạo lại kỹ năng cho đội ngũ nhân sự để nâng cao năng lực nội tại của tổ chức mình. 

Tiếp đến là phải đa dạng hóa sản phẩm, nhà cung cấp và kiểm soát chất lượng đầu vào để đảm bảo hàng hóa cung ứng liên tục. Ngoài ra, những kế hoạch liên quan đến số hóa, mở rộng thị trường hoặc phát triển mô hình bán lẻ mới cũng cần được ưu tiên nhằm giúp các doanh nghiệp bán lẻ hạn chế được các nguy cơ và tận dụng được các cơ hội trong thời gian tới

Thiết nghĩ, ngay lúc này, để giữ vững sân chơi nội địa, giữ vững vị thế chủ “sân nhà”, về căn bản doanh nghiệp bán lẻ trong nước cần tăng cường liên doanh liên kết, cần gắn kết được khâu sản xuất với phân phối hàng hóa, cải thiện dần quá trình này giúp gia tăng lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp, hướng tới sự bền vững của toàn bộ chuỗi cung ứng. 

Ngoài ra, các doanh nghiệp “nội” cần chú trọng hơn nữa trong việc xây dựng thương hiệu - yếu tố quan trọng quyết định sự tồn tại của mỗi doanh nghiệp. Người tiêu dùng sẽ lựa chọn hàng của những doanh nghiệp luôn coi “khách hàng là thượng đế”, luôn tôn trọng và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng, đó cũng là cách tạo dựng thương hiệu và uy tín, là văn hóa doanh nghiệp./.