Tại tờ trình dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi gửi Quốc hội, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đề xuất bổ sung các chính sách hỗ trợ mới so với dự thảo ban đầu nhằm khuyến khích lao động không rút BHXH một lần.

Cụ thể, người sau một năm nghỉ việc mà chọn bảo lưu thời gian đóng, không rút một lần thì được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, chi trả từ Quỹ Bảo hiểm xã hội. Thời gian hưởng tối đa bằng thời gian đóng BHXH. Ví dụ, người tham gia hệ thống 5 năm thì được hưởng bằng thời gian trên.

Theo quy định hiện hành, lao động sau nghỉ việc chưa tiếp tục đóng BHXH bắt buộc nếu muốn tham gia BHYT thì đăng ký theo hộ gia đình. Mức đóng BHYT hiện tại bằng 4,5% lương cơ sở với người thứ nhất, từ người thứ hai đến người thứ năm đóng lần lượt bằng 70%, 60%, 50%, 40% mức phí của người đầu tiên.

Tiền đóng BHYT theo năm với các thành viên hộ gia đình lần lượt là 972.000 đồng; 680.400 đồng; 583.200 đồng; 486.000 đồng và 388.800 đồng và sẽ tăng khi lương cơ sở điều chỉnh.

Ông Nguyễn Duy Cường, Vụ phó Bảo hiểm xã hội, cho biết lao động mất việc có thêm chính sách hỗ trợ tín dụng nhằm giải quyết khó khăn tài chính trước mắt. Mức cụ thể đang được liên ngành lao động - ngân hàng nhà nước bàn thảo và sẽ có hướng dẫn nếu được thông qua. Việc gia tăng quyền lợi để lao động có thêm "giá đỡ" trong thời gian tìm kiếm công việc mới và cân nhắc hưởng một lần.

"Song trong khuôn khổ Luật Bảo hiểm xã hội sẽ khó gánh vác hết được nên cần có thêm chính sách tổng thể liên quan việc làm, tài chính cho người lao động", ông nói.

Tờ trình cũng đưa ra hai phương án giải quyết BHXH một lần.

Phương án một, rút BHXH một lần được giải quyết với hai nhóm lao động khác nhau. Nhóm một là người đóng tham gia trước khi Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực (dự kiến 1/7/2025), sau 12 tháng nghỉ việc mà có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần. Nhóm hai, với người bắt đầu đi làm và tham gia hệ thống từ sau ngày 1/7/2025 sẽ không được nhận BHXH một lần, trừ các trường hợp theo quy định.

Phương án hai, lao động đóng BHXH dưới 20 năm mà sau 12 tháng nghỉ việc không thuộc diện đóng bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện thì được rút một lần nếu có yêu cầu. Quyền lợi giải quyết tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào Quỹ Hưu trí tử tuất, phần còn lại được bảo lưu để hưởng chế độ sau khi đủ điều kiện.

Thời điểm dự kiến Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi có hiệu lực đã lùi thêm nửa năm, từ 1/7/2025 thay vì 1/1/2025 như dự thảo ban đầu. Ban soạn thảo lý giải luật sửa đổi dự kiến được Quốc hội thông qua vào tháng 5/2024, lùi nửa năm giúp các cơ quan liên quan có thêm thời gian rà soát, trình các văn bản hướng dẫn kỹ hơn.

Thống kê giai đoạn 2016-2022 gần 4,85 triệu người rời bỏ hệ thống an sinh. Trong số này, 1,3 triệu người quay trở lại, tiếp tục đi làm và đóng BHXH; gần 3,55 triệu người chưa quay trở lại; 907.000 lao động từng rút hai lượt; hơn 61.000 người rút ba lượt.

Gần 91% lao động rút BHXH một lần làm việc trong doanh nghiệp; 8% làm ở khu vực nhà nước và hơn 1% tham gia BHXH tự nguyện. Theo cơ quan quản lý, lao động khối tư nhân và FDI chịu áp lực công việc lớn nên thường có tâm lý "nhảy việc". Họ thường chọn nhận trợ cấp thất nghiệp hoặc hưởng BHXH một lần trong thời gian tìm kiếm việc làm mới.

Dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi dự kiến được Quốc hội thảo luận tại kỳ họp Quốc hội tháng 10/2023, thông qua tại kỳ họp tháng 5/2024 và có hiệu lực từ 1/7/2025.